Kandelaberen en innemen

update: 25/02/2018 - meer voorbeelden en nadelen

Een boom zwaar snoeien heet kandelaberen. Deze rigoreuze ingreep kan een boom beschadigen. Niet elke boomsoort zal het overleven. Maar in sommige situaties kan het nodig zijn om bomen te kunnen behouden.


Zie ook:
- Boom7 in de media: kandelaberen.
- bomen snoeien zoals dood hout eruit en over de takvrije zone.
 

Redenen welke kandelaberen soms noodzakelijk maken

Soms is er geen andere keuze en is kandelaberen noodzakelijk. Verderop meer over de grote nadelen van kandelaberen, eerst mogelijke redenen om tot kandelaberen over te gaan.
 

Gevaar infrastructuur

De boom op bovenstaande foto is gekandelaberd omdat hij precies boven een persleiding van het riool staat. Bovendien is de omgeving een wateruitloopgebied. Bij een hoge waterstand is de kans iets groter dat de boom omwaait tijdens een storm en dan de persleiding beschadigd, wat niets minder dan een milieuramp zou zijn.
 

Foute soortkeuze in het verleden

Als in het verleden een boom geplant is welke te groot is geworden kan kandelaberen een poging zijn om de boom te behouden, het is in ieder geval gunstiger dan kappen. In een kleine achtertuin een eik kan na 70 jaar teveel van het goede worden. Overlast door schaduw, vocht in huis, meer kans op houtrot van schuren en kozijnen, er zijn verschillende gevolgen van een te grote boom. Vaak is de echte oorzaak dat in het verleden een boomsoort geplant is welke te groot is geworden, dus een foute keuze in het verleden.
 

Zonnepanelen

Doordat steeds meer zonnepanelen geplaatst worden is er minder tolerantie voor schaduw. Een boom kan dan al snel tot vermindering van rendement zorgen. Helaas moeten daardoor soms bomen ingrijpend gesnoeid worden. Soms kan dit. Soms mag het. Voor zwaar snoeien heb je in sommige gemeentes een omgevingsvergunning nodig. En een flink aantal gemeentes geven geen vergunning voor snoeien i.v.m. plaatsen zonnepanelen.
 

Gevaarlijke boom

Een beuk verdraagt kandelaberen heel slecht. Toch is dat hier in de buurt gebeurd met een reusachtig dikke holle boom. Dit was een heel juiste keuze, omdat de boom zo hol was dat er maar een restwanddikte van 10 tot 20 centimeter over was, was de kans op het knakken van de stam (buisknak) te groot geworden.
 

Wortelopdruk

Boomwortels kunnen de verharding omhoogdrukken door diktegroei. Ook dit is vaak een kwestie van de juiste boomsoort kiezen. Maar soms staat de boom er al, dan is kandelaberen een optie.

 

Verplanten

Als een boom verplant wordt, beschadigen de wortels in meer of mindere mate. Om dit te compenseren is kandelaberen nuttig. Wortelstelsel en kroon komen weer in evenwicht, bovendien is er minder kans op het omkiepen/windworp. Ook kan met lichter materieel gewerkt worden. Goedkopere verplanting dus.
 

Omgevallen boom weer rechtop zetten

Een omgewaaide driestammige hulst van ongeveer 8 meter is omgewaaid. Liggend hebben we de 3 kronen eraf gezaagd en de kluit met 3 kortere stammen weer rechtopgezet. De reden dat deze boom omviel is dat de kluit zich niet goed kon ontwikkelen door een heel hoge grondwaterstand - hier zal nooit een grote boom kunnen staan.


Hier zou ook preventief kandelaberen nuttig zijn, op sommige plaatsen kan simpelwel geen grote boom staan doordat de ruimte waar de boom kan wortelen te klein is, bijvoorbeeld door een heel hoge grondwaterstand.
 

De nadelen van kandelaberen

Omdat je met kandelaberen enorme wonden creëert is de kans groot dat zwammen de wonden infecteren. Deze zwammen veroorzaken houtrot wat voor veel nieuwe problemen zorgt zoals breuk.

Kijk eens naar de volgende gekandelaberde eik (Quercus robur):


En nu naar een detail: bij de grote snoeiwonden zitten vruchtlichamen van zwammen, deze zwammen veroorzaken houtrot.


Deze zwammen tasten het hout aan. De boom kan nog jaren leven maar zulke infecties zijn het begin van het einde. Deze boom heeft geen toekomst. Tot die tijd zullen hoge kosten voor snoei nodig zijn om de boom veilig te houden.
 

Inrotting

Op onderstaande foto's laat ik zien waar die zwammen toe in staat zijn, hierop is een afgezaagde tak (arm) te zien van een berk welke in het verleden ingekort is.




De zwammen hebben de arm volledig uitgehold, zie de vijl aan 2 kanten.


Doordat enkel de buitenkant vitaal is en de binnenkant verzwakt of zelfs verdwenen ontstaat een holle buis, deze is minder sterk maar bovendien, nieuwe loten zijn minder sterk aangehecht waardoor ze af zullen breken bij een storm. Geen probleem bij kleine takken, maar over 20 jaar zijn die takken gevaarlijk dik. Je zult dus moeten blijven snoeien - en kosten blijven maken.
 

De boomsoorten

Of kandelaberen mogelijk is, hangt ook af van de boomsoort. Sommige bomen zullen de ingreep waarschijnlijk niet overleven.
 

Eiken kandelaberen of innemen

Het stadsbomen vademecum 3B Boomverzorging en groeiplaatsverbetering 2012 p. 74 vermeld helaas niet of het geslacht Quercus (eik) geschikt is voor ingrepen als kandelaberen of innemen. Geen idee waarom ze dit niet vermelden.
 

Vraag blijft dus: kan je een eik kandelaberen of innemen?

Het antwoord staat in Duitsland bij de kweker (Baumschule) Lappen. Eerst de Quercus robur (eik) dan de Quercus rubra (Amerikaanse eik).
 

Quercus robur 'Fastigiata'

 

Quercus rubra

 

Boomsoorten welke kan je kandelaberen?

De volgende soorten verdragen kandelaberen goed:

• plataan
• linde
• els
• wilg
• robinia

De volgende soorten niet:

• beuk
• berk
• populier
• paardenkastanje

 

Vormbomen

Omdat met kandelaberen bedoeld wordt het voor de eerste keer innemen of afzetten (afzagen) van de kroon van de boom met als doel de boom 'kleiner te maken' horen vormbomen niet echt thuis onder het kopje kandelaberen. Maar voor de volledigheid noem ik ze toch.

Als bomen als ze nog jong zijn in een bepaalde vorm gesnoeid worden en later regelmatig weer teruggesnoeid worden tot de eerste snoeiplaats krijg je het volgende:


Een knotboom of knotlinde. De reden dat dit goed gaat is dat er nooit grote takken of armen afgezaagd worden waardoor nooit grote wonden ontstaan.


Geert Starre 2018