Tijdens de storm van 13 september 2017 is een monumentale paardenkastanje plotseling een groot gevaar geworden voor z'n omgeving, een acuut veiligheidsrisico. Zie op bovenstaande foto wat er na de storm hing in de boom op 20 meter hoogte.
Behalve de afgebroken arm was de stam opgescheurd, zie onderstaande foto.
stam met scheur
De storm was te sterk, maar de schade is beperkt omdat er een kroonanker in de boom geplaast was enkele jaren terug.
En een deel, een kroondeel, was al op de grond gevallen, zoals te zien op onderstaande foto.
uitgebroken kroondeel
Noodkap
De gescheurde stam zou bij de volgende storm verder kunnen scheuren en breken. Omdat de boom 27 meter hoog was, moest de boom meteen gekapt worden: noodkap.
Noodkap is niet alleen een kwestie van meteen de zaag er in te zetten; lees in deze blog wat er allemaal bij komt kijken.
De omgevingsvergunning en de noodkap
Voor het kappen van een monumentale boom is in de gemeente Meppel een omgevingsvergunning nodig. Bij een normale procedure beslist de gemeente (niet alleen Meppel) binnen maximaal 8 weken of de vergunning verleend wordt. De gemeente kan deze termijn eenmalig met 6 weken verlengen.
Na het verlenen wordt de aanvraag gepubliceerd. Elke aanvraag van een omgevingsvergunning moet worden gepubliceerd in een gemeentelijk blad, een dag-, nieuws- of huis-aan-huisblad of op internet.
De reden van publicatie is dat iedereen de kans krijgt om bezwaar te maken door een zienswijze in te dienen. De gemeente moet dan het besluit om een vergunning af te geven heroverwegen. Een zeer waardevolle procedure, heel veel bomen zijn hierdoor gespaard.
Geen mogelijkheid om bezwaar te maken
Het vervelende van een noodkap is dat niemand de kans krijgt om bezwaar te maken.
De boom waar deze blog over gaat vormde echter een dermate groot gevaar voor de omgeving en de omwonenden dat zelfs een dag wachten al bezwaarlijk was. Vooral de opgescheurde stam was dermate gevaarlijk dat wachten niet een optie was.
We hebben van de gemeente Meppel binnen een halve dag een omgevingsvergunning gekregen, op basis van uitleg, de waarneming van de bomenspecialist van de gemeente en foto's. Op zich kan alleen de boomeigenaar de vergunning aanvragen, maar wij kunnen wel de communicatie en de informatie verzorgen. Bij noodkap is het belangrijk om alles vast te leggen met foto's. Die foto's maken is niet altijd makkelijk, vaak zijn de uiterlijke kenmerken van een groot probleem klein, zoals een scheur en op grote hoogte. Hiervoor is soms een goede camera nodig.
Noodkap kan natuurlijk misbruikt worden. Officieel wordt de omgevingsvergunning voor het kappen van de boom achteraf verstrekt - bezwaar is dan nog mogelijk. Ook wordt bij de noodkapprocedure de aanvraag gepubliceerd, maar uiteraard achteraf.
de aanvraag in de publicatie 'De Nieuwe Meppeler'
Noodkap zelden nodig
Het komt niet heel vaak voor dat een gezonde vitale boom plotseling gevaarlijk wordt. Meestal wordt een boom langzaam gevaarlijk door bijvoorbeeld houtrot. Bij houtrot kan een boomverzorger op tijd ingrijpen omdat er verschillende signalen zijn welke op een gevaar duiden. Dan heb je tijd om een boomveiligheidscontrole uit te voeren, je te laten adviseren of zelfs nader onderzoek te verrichten en indien nodig een omgevingsvergunning aan te vragen.
Het gevaar van de boom
De boom was tot enkele jaren geleden eigendom van de gemeente. De gemeente heeft niet alleen een boomveiligheidscontrole uitgevoerd, maar ook een kroonanker geplaatst. Om een kroonanker te kunnen plaatsen heeft de gemeente een hoogwerker ingezet. Hierdoor is de boom ook op hoogte bekeken. Er is dus zeer zorgvuldig gehandeld. De breuk en het opscheuren is dus een typisch geval van overmacht, pech dus.
Er is toen geen enkele afwijking geconstateerd behalve een plakoksel, waarvoor dat kroonanker geplaatst is. Juist dit plakoksel is gescheurd. Het laat meteen het nut van een anker zien: zorgen dat na breuk het kroondeel niet valt.
Onvoorspelbare breuken zonder symptoomontwikkeling
Bomen groeien omhoog om meer licht te vangen dan de concurrent. Dat blijft een risico, immers hoe hoger hoe meer gevaar. Waarschijnlijk is deze boom sneller omhoog gegroeid omdat vroeger een grote boom het zonlicht tegenhield. Hierdoor zijn de takken vertikaler gegoeid dan normaal waardoor plakoksels ontstaan. De grote boom naast de kastanje is recent gekapt. Ook kan de kastanje hierdoor 'op de wind' gekomen zijn.
Aan de breuken konden we niet zien dat het hout zodanig aangetast was dat dit tot breuk zou kunnen leiden.
Aansprakelijk voor schade?
Stel dat er tijdens de storm wel schade was ontstaan. Was dan de eigenaar aansprakelijk? Waarschijnlijk niet omdat royaal is voldaan aan de zorgplicht.
Het begrip ‘zorgplicht’ staat niet letterlijk in het Burgerlijk Wetboek. Deze plicht komt voort uit de rechtspraak aangaande artikel 6:162 van het BW over onrechtmatige daad. Op grond van dit artikel is een boomeigenaar aansprakelijk voor schade veroorzaakt door de boom als de te besteden zorg voor de boom onvoldoende is geweest. (Bron: CROW 2017)
De zorg is echter van een zeer hoog niveau geweest, er is immers een kroonanker geplaatst. Ook is meteen na het constateren ingegrepen door de eigenaar. Als je zorgvuldig handelt, al het redelijke doet als eigenaar pleeg je geen onrechtmatige daad en ben je niet aansprakelijk voor schade.
Zagen!
Genoeg regels en vergunningen, tijd voor de zaag en de gebruikte technieken. Per slot van rekening is behalve de regels het uitvoeren van de klus ook een belangrijk onderdeel van het vak boomverzorging - deze boom moet plat.
Hieronder een overzicht van de boom, enkel een deel van de takken is verwijderd om bij de overige delen te kunnen komen met de bak van de hoogwerker.
overzicht uitgekleed niet kaal
Bescherming Flora & Fauna: quickscan
Bij een normale kap maken we een quickscan Flora & Fauna om te voorkomen dat tijdens de kap iets verstoord wordt. Nu niet. De boom gaat plat. Gelukkig hebben we niets verstoord.
Brandweer & dierenambulance
Een dag eerder is in het Wilhelminapark een linde door de brandweer afgebroken, ook wegens groot gevaar. Halverwege de werkzaamheden kwam de bak van de hoogwerker terug:
nest houtduiven
Dit is wat je wilt voorkomen. Gelukkig konden deze 2 opgehaald worden door de dierenambulance. Goede kans dat ze het overleven.
Stormhout: hout onder spanning
Stormhout is al het hout wat afgebroken of omgekiept is. Het is niet te voorspellen hoe het hout zich zal gedragen als je er een zaag in zet. Dat maakt het zo gevaarlijk. Deskundologen heb ik wel horen zeggen dat niet de storm zelf de meeste slachtoffers maakt, maar het opruimen van stormhout.
De oplossing is eerst alles vastzetten, dan kleine stukken hout verwijderen om gewicht te verlagen. Door veel ervaring en het gebruik van de juiste technieken en veel geduld is stormhout echter wel veilig op te ruimen.
Op onderstaande foto is te zien dat het losse stuk hout hangt op een kromgebogen dunnere tak. Dit maakt het nog onvoorspelbaarder dan een loshangende tak. We hebben met verschillende lijnen alles vastgesjord en vervolgens veel hout veilig kunnen verwijderen.
spanning! vastzetten
overzicht vastgezette delen
loshangende tak hangt in anker
Het hout op bovenstaande foto is niet aangetast. De uitstulping van de demper laat zien dat veel gewicht aan kroonanker hangt.
Het leuke aan stormhout is dat het een serieuze uitdaging vormt. Wat een berg is voor een bergbeklimmer is stormhout voor de boomverzorger.
Om te voorkomen dat de stam uit zou scheuren door trillingen door het verlies van gewicht en het afvangen is onderstaande sjorring gemaakt.
sjorren en woelen
Een lijn van 6 meter is voorzien van een vlinderknoop rechts, dan 3 sjorringen en om de sjorringen op te spannen zijn woelingen gemaakt.
De uitgeklede boom vellen
Nadat alle armen eraf zijn blijft een kale paal over. Er is genoeg ruimte om dit deel gericht te vellen.
markeringen
Op bovenstaande foto: rode ovaal geeft onderste plakoksel aan, de pijl de bovenste. Straks zal bij het vellen de stam opscheuren en is perfect te zien hoe slecht de takken aangehecht waren.
Door de val scheurt de stam in 3 delen. Hierdoor is de binnenkant te bekijken.
overzicht
Het rechter stamdeel is in de overzichtsfoto gemarkeert in blauw. Het linker in rood.
let op de sleutel aan het einde van de scheur
De lengte van de scheur is meer dan 2 meter.
volledig opgescheurd
oorzaak begin scheur: plakoksel
donkere gedeelte
Let op het donkere gedeelte: daar is het hout niet aangehecht, hierdoor was de aanhechting verzwakt en kon een scheur ontstaan welke door de storm en later door het vellen volledig kon opscheuren.
Plakoksel rode markering:
plakoksel rood gemarkeerd
plakoksel
In het oksel is vuil opgevangen, hierin heeft de boom wortels gegroeid.
Conclusie
Ondanks ruime zorg is door pech een boom zwaar beschadigd en heel gevaarlijk geworden. Door snel in te grijpen kon en mocht de monumentale boom afgebroken worden.
