Een kathedraal van levend hout, staal, beton en ... houtrot: de Kroezeboom in Twente

Heel Twente staat vol met bordjes: 'de Kroezeboom'. Niet voor niets. Wat een mooie boom. Naast de Lansinksweg staat een vitaal levend monument, een symbiose van levend hout, staal, beton en houtrot.

Locatie: Kroezeboom op de Fleringer Es, ten zuiden van Tubbergen en ten noorden van Fleringen in de provincie Overijssel (Google maps). Boomsoort: Quercus robur, zomereik.
 

Een kroezeboom

Ook al staat op de wegwijzers de kroezeboom, omdat er meerdere zijn in Nederland noem ik het een kroezeboom. En daarover vinden we verschillende betekenissen in de literatuur.

"'Kroes' - krullend - verwijst naar een mooi gevormde kroon van een boom, maar mogelijk is er ookverwantschap met het begrip (veld)kruis. Ook op andere plaatsen in Nederland heetten grote eiken 'kroezeboom' en deze kenden verschillende functies..."  (#2)





 

Levend hout

De boom is niet alleen vitaal met een best mooie bladbezetting voor een veteraan, ook heeft hij de laatste decennia diktegroei laten zien. Dat kan je mooi zien aan de overwalling van de tientallen boorgaten voor de verankeringen.
 

Staal

De boom is op ontelbare plaatsen voorzien van stalen verankeringen. Je zou ze als ladder kunnen gebruiken en zo de kroon in kunnen klimmen.

 

Beton

Toen boomverzorging nog boomchirurgie heette goten ze holtes veroorzaakt door houtrot vol met beton. Dat heeft niet gewerkt weten we nu maar het beton zit nog in de boom.


 

Leeftijd en het Polygoonjournaal

Over de leeftijd bestaat voor mij geen helderheid. De een aantal bronnen geven 500 jaar aan. Zou mij niets verbazen als de boom elk jaar 10 jaar ouder wordt. En dat kan natuurlijk niet. Het polygoonjournaal van 18 maart 1974 heeft het ook over een boom van 300 jaar.

"In Tubbergen behandelen medewerkers van het bedrijf een 300 jaar oude eik. Rot hout wordt weggekapt, er worden stormkabels en metalen pennen aangebracht om de takken tegen breken en afscheuren te beschermen en er worden drainagebuizen aangebracht om water in holle takken af te voeren." Born: beeldengeluid.nl

Link naar het polygoonjournaal 'BOOMCHIRURGIE ONDER DE LOEP', online te zien op beeldengeluid.nl. Moet je beslist zien, prachtige opnames van de boomchirurgen van Copijn welke de ankers aanbrengen in de Kroezeboom, die toen nog niet zo genoemd werd, om "de ringspanningen te herstellen". Prachtig werk van pioniers - al doen we nu dingen anders.

In de foto's verderop kan je nog duidelijk zien dat hout weggehaald is.

 

Houtrot

De boom is hol. Heel hol. Dat hebben zwammen gedaan. Houtrot veroorzakende zwammen. De parasitaire zwammen hebben niet alleen de stam uitgehold, ook de armen. Dat is niet niks. Vele kubieke meters eikenhout zijn in de loop der jaren verpulvert, vergaan tot stof en gas door zwammen.

De verantwoordelijke zwammen zijn inmiddels met het hout vergaan.

Ook hebben de boomchirurgen rot hout verwijderd, maar het zijn de zwammen welke het hout afgebroken hebben. Dat is niet erg voor de boom, zolang de buitenkant maar vitaal blijft. Daar vond diktegroei naar buiten plaats. Zolang dat sneller gaat dan de houtrot aan de binnenzijde is de toekomstverwachting van de boom goed.


 

Opengebarsten bastkanker/tuber

Aan de kant van de kapel zie je iets wat weinig beschreven is, een tuber. Een opengebarsten bastgezwel. (#3, p. 87, p. 280 en natuurshot.nl, zelfde auteur)

Ik had al zo'n tuber in de tuin liggen, een stuk hout uit een eens afgebroken boom, maar dacht altijd dat dit een gevolg was van een schuurtak waarbij de vereniging met de andere tak of boom mislukt was door verschillende boomsoorten of door teveel beweging tussen de stukken hout onderling. Het zijn dus waarschijnlijk zwammen.
 

Geert Starre, 2016
 

Literatuur

1. Buist, G., Zomeren, K. ., & Moens, F. 2010. Bijzondere bomen in Nederland: 250 verhalen. Utrecht: Bomenstichting.
2. Kamphuis, Mariëtte, and Anne Mieke Backer. 2014. Met levend materiaal: Copijn 1763-2013: tweehonderdvijftig jaar tuinlieden, boomkwekers, boomverzorgers en tuin- en landschapsarchitecten . Rotterdam: Uitgeverij de HEF Publishers.
3. Keizer, G. J., 2015. Mycological Tree Assessment, Geen bomen zonder zwammen. Brussel: Inverde.